ქრისტიანობა და რომი

ქრისტიანობა და რომის იმპერია ახ.წ. 314 წელს იმპერატორმა კონსტანტინემ გამოსცა მილანის ედიქტი. ამ ედიქტით მან წერტილი დაუსვა ანტიკურ ხანას და გაანადგურა ყველა რელიგია და ფილოსოფია "ორთოდოქსული მართლმადიდებური" ქრისტიანობის გარდა. მანამდე იმპერატორი იყო დიოკლეტიანე, რომელიც დევნიდა და სპობდა რომის ხელისუფლების მტრებს, ძირითადად კი "მართლმადიდებელ" ქრისტიანებს, რომლებიც ყველაზე ამბიციური და დემონსტრაციული სეპარატისტები იყვნენ. დემონსტრაციულად გაფხორილი ინდაურებივით აფიშირებდნენ საკუთარ "რწმენას" და საჯაროდ აყენებდნენ შეურაცჰყოფას იმპერატორს და უზენაეს რომაულ ღმერთს - იუპიტერს. იუპიტერისათვის მსხვერპლის შეწირვა არ იყო მხოლოდ რელიგიური აქტი-რიტუალი, ეს იყო რომაელი ხელისუფალის ლეგიტიმურობის აღიარება ანუ იმის თქმა, რომ არ იყავი სეპარატისტი იმპერატორთან და დანარჩენ რომაულ რელიგიებთან მიმართებაში. შენ ამით აღიარებდი რომის ხელისუფლების ლეგიტიმურობას და ლეგალურობას. მართმადიდებელი ქრისტიანები იყვნენ ყველაზე ურჩი და სეპარატისტული ჯგუფი რომის იმპერიაში, ჯგუფი, რომელიც ყელში ძვლად ჰქონდა გაჩხერილი ყველა სხვა რომაელს, ყველა სხვა რელიგიურ და პოლიტიკურ ჯგუფს, განსაკუთრებით კი იმპერატორს. საკმაოდ ლიბერალურული გარემო იყო რომში, იყო - მულტიკულტურალიზმი. იყო კოსმოპოლიტიზმი და გლობალიზმი რომაულ სტილში. კონსტანტინე დიდმა დიოკლეტიანეს შემდეგ აამოქმედა საპირისპირო პოლიტიკა; დახოცა ყველა მართმადიდებლების გარდა. ახ.წ. 314 წელს მილანის ედიქტით არ მომხდარა ქრისტიანობის ლეგალიზება, მილანის ედიქტით და შემდგომში ნიკეის პირველი კრებით 325 წელს, მოხდა მართლმადიდებლების გარდა ყველა სხვა რელიგიური ჯგუფის დემონიზება, კრიმინალიზება და ლეგალიზება კონკრეტულად მხოლოდ - ორთოდოქსების ანუ მართლმადიდებლების. დანარჩენ სკოლებს ორთოდოქსები განიხილავდნენ როგორც "ერეტიკოსებს". სიტყვა "ერესის" ძველ ბერძნულად ნიშნავდა თავდაპირველად - სკოლას, მიდრეკილებას ან თავისუფალ არჩევანს. ორთოდოქსებმა ამ სიტყვას მისცეს სულ სხვა მნიშვნელობა - "მწვალებლობა" ანუ "ანომალია". იყო მრავალი "ერესი": გნოსტიკური "ერესი", მარიოლოგიური "ერესი", ეკლესიოლოგიური "ერესი", ქრისტოლოგიური "ერესი". გნოსტიკოსებს ჰქონდათ პანთეისტური იდეები, შერეული ეგვიპტურ, იუდეურ და ირანულ მისტიციზმთან. მარიოლოგიური "ერესები" ნიშნავდა იმას, რომ მათ ჰქონდათ მართლმადიდებლებისგან განსხვავებული წარმოდგენა ღვთისმშობელი მარიას ბუნებასთან და შობასთან დაკავშირებით. ეკლესიოლოგიური "ერესები" ნიშნავდა იმას, რომ ისინი განსხვავებულად განმარტავდნენ ეკლესიის ბუნებას და სტრუქტურას, ვიდრე ორთოდოქსები. ქრისტოლოგიური "ერესები" ნიშნავდა იმას, რომ ქრისტოლოგიური "ერეტიკოსები" ქრისტეს ბუნებას და შობას მართლმადიდებლებისგან განსხვავებულად განმარტავდნენ, სხვა დოგმატები ჰქონდათ. პრაქტიკულად კონსტანტინემ მხარი დაუჭირა მხოლოდ მართლმადიდებლებს და ყველა სხვა ქრისტიანული და "წარმართული" სკოლა უარჰყო და გაანადგურა ფიზიკურად. იყვნენ ასევე ქრისტიანი ნეოპლატონიკოსები. ქრისტიანობა არ იყო ერთიანი მონოლითური რელიგია და არც ქრისტეს მოწაფეთა შორის იყო ერთსულოვნება. არ იყო არავითარი "მწვალებლობა". ამას ადასტურებენ მეცნიერები, მაგალითად; ტიმოთი ფრეკი, პიტერ განდი და ელეინ პეიჯელსი. ორთოდოქსები საჯაროდ უჯანყდებოდნენ რომის ხელისუფლებას და ელტვოდნენ "მოწამეობრივ სიკვდილს". ქრისტიანობა თავიდანვე შედგებოდა მრავალი სექტისგან. არსებობდა ათეულობით სახარება, აპოკალიფსი, ეპისტოლე და ა.შ. ყველა ქრისტიანულ სექტას საკუთარი სახარებები ჰქონდა. მაგალითად: ებიონიტების სახარება, ნაზარეველთა სახარება, ესეელთა სახარება, ფილიპეს სახარება, მარიამ მაგდაინელის სახარება, იუდას სახარება, პეტრეს სახარება და ა.შ. იყო მრავალი აპოკალიფსი: ადამის აპოკალიფსი, პეტრეს აპოკალიფსი, მოსეს აპოკალიფსი და ა.შ. ქრისტიანობაში იყო საოცარი მრავალფეროვნება. გამოყენებული ლიტერატურა: • Афонасин Е. В. Гносис. Фрагменты и свидетельства. — СПб: Издательство Санкт-Перебургского университета, 2008. — 318 с. • Гайденко П. П. Искушение диалектикой: пантеистические и гностические мотивы у Гегеля и Вл. Соловьева // Вопросы философии. — 1998. — № 4. — С.75-93. • Гностицизм // Энциклопедия Кольера. — М.: Открытое общество, 2000. • Дьяков А. В. Гностицизм и русская философия. Опыт историко-философского анализа. — М.: Изд-во РГСУ «Союз», 2003. — 328 с. • Йонас Г. Гностицизм.(Гностическая религия). — Jonas H. The Gnostic Religion: The Message of the Alien God and the Beginnings of Christianity. Boston: Beacon Press, 1958 — СПб.: «Лань», 1998 • Козырев А. П. Соловьев и гностики М.: Изд. Савин С. А., 2007. — 544 с. ISBN 978-5-902121-12-1 • Лосев А. Ф. Гностицизм / История Античной эстетики. Итоги тысячелетнего развития. // История античной эстетики, том VIII, книги I и II. М.: «Искусство», 1992, 1994 • Оренбург М. Ю. Гностический миф: Реконструкция и интерпретация. Изд. 2. — М.: Либроком, 2013 • Памятники литературы на коптском языке. Введение, перевод с коптского и комментарии А. И. Еланской. СПб: Издательство Чернышева, 1993. — 316 с. • Гностицизм / Пономарёв А. В. // Гермафродит — Григорьев. — М. : Большая российская энциклопедия, 2007. — С. 274—276. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 7). — ISBN 978-5-85270-337-8. • Пономарёв А. В., Ткаченко А. А. (богослужение). Гностицизм // Православная энциклопедия. — М. : Церковно-научный центр «Православная энциклопедия», 2006. — Т. XI. — С. 627—638. — 752 с. — 39 000 экз. — ISBN 5-89572-017-X. • Сидоров А. И. Гностицизм // Философский энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — С. 118-119. — 840 с. • Соловьёв В. С. Гностицизм // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. • Стефанов П., архим. Ялдаваот: История и учение на гностическата религия.. — София: Омофор, 2008, 504 с. • Трофимова М. К. Историко-философские вопросы гностицизма (Наг-Хаммади, II, соч. 2, 3, 6, 7). М., 1979. • Хосроев А. Л. Александрийское христианство по данным текстов из Наг Хаммади (II, 7; VI, 3;. VII, 4; IX, 3). Ответственный редактор К. Н. Юзбашян. — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1991. — 276 с. • Шохин В. К. Санкхья-йога и традиция гностицизма. // Вопросы философии. — 1994. — № 7—8. на других языках • Massimo Introvigne Il ritorno dello gnosticismo (Nuove spiritualità), SugarCo, Carnago (Varese), 1993 pp. 266. ISBN 88-7198-216-9 Литература • Борборианцы или Борбориты // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. • Ипполит и Ириней (последний есть в русский перев. свящ. Преображенского, М., изд. ред. «Православное обозрение»). • Симон Волхв // Йонас Г. Гностицизм (Гностическая религия) / Оформление обложка А. Олексенко, С. Шапиро. — СПб.: Издательство «Лань», 1998. — 384 с. • Соловьёв В. С. Симон волхв // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. на других языках • Hilgenfeld A. «Die Ketzer geschichte des Urchristenthums» (Л., 1884). Библиография • The Apocryphon of John : synopsis of Nag Hammad. codices 11 I, 111,1. and IV.1 with BG 8502,2 / edited by Michael Waldstein. — Leiden, N. Y., Köln : E. J. Brill. — 244 p. — (Nag Hammadi and Manichaean studies; 33). — ISBN 90-04-10395-3. • The Coptic gnostic library : a complete edition of the Nag Hammadi Codices / edited with English translation, introduction, and notes, published under the auspices of the Institute for Antiquity and Christianity ; general editor, James M. Robinson. — Leiden ; Boston ; Köln, 2000. — Vol. 1—5. — 5148 p. — (Nag Hammadi studies ; vol. 23). — ISBN 9004117024. • The Nag Hammadi Library in English : Translated and Introduced by Members of the Coptic Gnostic Library Project of the Institute for Antiquity and Christianity, Claremont, California / Editor: James M. Robinson. — Leiden, 2002. — 549 p. — ISBN 978-90-04-08856-6. • Robinson J. M. The Nag Hammadi story from the discovery to the publication. — Leiden, Boston : Brill, 2014. — 1216 p. — (Nag Hammadi and Manichaean studies; volume 86). — ISBN 978-90-04-26251-5. • Scholer D. M. Nag Hammadi bibliography, 1948-1969. — Leiden : E. J. Brill, 1971. — 201 p. — (Nag Hammadi studies; v. 1). • Scholer D. M. Nag Hammadi bibliography, 1970-1994. — Leiden : Brill, 1997. — XXII, 477 p. — (Nag Hammadi and Manichaean studies; v. 32). — ISBN 9004094733. • Scholer D. M. Nag Hammadi bibliography, 1995-2006. — Leiden : Brill, 2009. — 256 p. — (Nag Hammadi and Manichaean studies; v. 65). — ISBN 978-90-04-17240-1. • Свенцицкая И. С. Тайные писания первых христиан. — М.: Политиздат, 1980. — 196 с. — ISBN 5-87245-027-3. • Свенцицкая И. С., Трофимова М. К. Апокрифы древних христиан. — М.: Мысль, 1989. — 336 с. — ISBN 5-244-00269-4. • Трёхчастный трактат : Коптский гностический текст из Наг-Хаммади (Codex Nag Hammadi I, 5) / Пер. и коммент. А. И. Еланской. — СПб. : Алетейя, 2017. — 238 с. — ISBN 978-5-906910-35-6. • Хосроев А. Л. Александрийское христианство по данным текстов из Наг Хаммади (11, 7; Vl, 3; VII, 4; IX, 3). — М. : Наука. Главная редакция восточной литературы, 1991. — 276 с. — ISBN 5-02-017257-Х. • Хосроев А. Л. Из истории раннего христианства в Египте : На материале коптской библиотеки из Наг-Хаммади. — М. : Присцельс, 1997. — 376 с. — ISBN 5-85324-038-2. • Хосроев А. Л. Другое благовестие II. Христианские гностики II—III вв.: их вера и сочинения. — СПб.: Контраст, 2016. — 424 с. — (Историческая библиотека). — ISBN 978-5-4380-0170-6. Johannine Gospel in Gnostic Exegesis: Heracleon’s Commentary on John (1973); The Gnostic Paul: Gnostic Exegesis of the Pauline Letters (1975); The Gnostic Gospels (1979) — русское издание «Гностические евангелия» (2014) ISBN 978-5-904946-72-2; Adam, Eve and the Serpent (1988); The Origin of Satan (1995); Beyond Belief: The Secret Gospel of Thomas (2003); Reading Judas: The Gospel of Judas and the Shaping of Christianity together with Karen L. King, (2007); Revelations: Visions, Prophecy, and Politics in the Book of Revelation (2012) — русское издание «Откровения. Видения, пророчества и политика в Книге Откровения» (2014) ISBN 978-5-904946-89-0. • Вяч. Вс. Иванов. Россия и гнозис // 500 лет гнозиса в Европе. Гностическая традиция в печатных и рукописных книгах. Амстердам: «Ин де Пеликаан», 1993, с. 12-21. • Гнозис (недоступная ссылка) / В. Василенко. Краткий религиозно-философский словарь, 1996 г. • Можейко М. А. Гнозис / Новейший философский словарь / Сост. А. А. Грицанов, 1998 г.