გუპტას იმპერია - Государство Гуптов

გუპტას იმპერია (სანსკრ.: गुप्) — ინდოეთის უძლიერესი სახელმწიფო IV-VI საუკუნეებში, რომელიც ცივილიზაციის ერთ-ერთ უდიდეს ცენტრს წარმოადგენდა აზიაში. მისი დამაარსებელი იყო ჩანდრაგუპტა I. გუპტას პერიოდი ხასიათდება ინდოეთის დიდი კულტურული და ეკონომიკური აღმავლობით. განსაკუთრებით განვითარდა არქიტექტურა, რომელიც ძირითადად წარმოდგენილი იყო ტაძრებითა და სასახლეებით. ქვეყნის დიდ გამგებელზე - მაჰარაჯაზე იყვნენ დამოკიდებულნი მრავალრიცხოვანი მთავრები - რაჯები. გუპტას დინასტიის დროს წარმოიშვა ე.წ. მეფის ვაჟების წოდება. ისინი მთელი სიცოცხლის მანძილზე სამხედრო სამსახურში იყვნენ, რისთვისაც გასამრჯელოდ იღებდნენ მიწის განსაზღვრულ ნაკვეთს მასზე მცხოვრები გლეხებითურთ. გუპტას მეფეებს სავაჭრო, დიპლომატიური და კულტურული ურთიერთობა ჰქონდათ სასანურ ირანთან, ჩინეთთან.

გუპტას პერიოდში გაბატონებული რელიგია იყო ბრაჰმანიზმი. ბევრი მიმდევარი ჰყავდა ბუდიზმსაც. ბრაჰმანიზმის ახალი ფორმაა ინდუიზმი, რომელიც VI-VII საუკუნეებში ჩამოყალიბდა.

V საუკუნის ბოლოს და VI საუკუნის დასაწყისში გუპტას სახელმწიფოს მომაკვდინებელი დარტყმა მიაყენეს მეზობელმა ტომებმა. ამას ზედ დაერთო ქვეყნის შიდა აშლილობა და VI საუკუნის შუა ხანებისთვის გუპტას სახელმწიფომ არსებობა შეწყვიტა.

გუპტას იმპერიის პერიოდში მხატვრებმა და ხელოსნებმა მაღალ ხელოვნებას მიაღწიეს ლითონის დამუშავებაში. ქალაქ დელიში დღემდეა შემორჩენილი რკინის სვეტი, რომლის დამზადებას IV საუკუნის ბოლოსა და V საუკუნის დასაწყისს მიაკუთვნებენ. წვიმისა და მზის ზემოქმედების მიუხედავად მას ჟანგიც კი არ მოსდებია.

Государство Гуптов (санскр. गुप्त, gupta, хинди गुप्त राजवंश) — государство в Индии под началом династии Гупта, существовавшее в IV—VI веках. Время правления Гуптов вошло в историю Индии как своего рода золотой век, когда были выработаны основные каноны национальной литературы, изобразительного искусства, архитектуры и философии.

Происхождение Гуптов вызывает споры; вероятная их родина — восток Уттар-Прадеша либо область Магадха. Третий представитель династии, Чандрагупта I, принял титул «царя царей» после брака с наследницей могущественного клана Личчхави. Центром его владений была, очевидно, Праяга (современный Аллахабад).

Судя по надписи на колонне Ашоки в Аллахабаде, основными завоеваниями государство Гуптов обязано сыну и наследнику Чандрагупты — Самудрагупте, который перенёс столицу в покорённую им Паталипутру. Самудрагупта не всегда присоединял завоёванные территории, во многих случаях (особенно на юге) он считал разумным сохранять номинальную власть поверженных правителей. Надпись на колонне сообщает, что его верховенство признавали всюду от Непала до Шри-Ланки.

Наследник Самудрагупты — Чандрагупта II — более известен своими достижениями на ниве культуры, чем военными победами, хотя именно он нанёс решающий удар по Западным Кшатрапам из Уджайна. Описание его владений оставил китайский путешественник Фасянь.

Управление державой Гуптов было слабо централизованным. Провинции (деша, бхукти) во главе с родственниками императора либо доверенными военачальниками (кумараматьяс) подразделялись на округа (прадеша, висайя), которыми управлял местный совет из представителей купечества, ремесленников и писцов. Многие должности передавались из поколения в поколение. Значительные ресурсы уходили на постоянное подавление сепаратизма.

Развалины Сарнатха и ступа Дхамек

Наследникам Чандрагупты II пришлось противостоять новому вторжению кочевых племён с севера — на этот раз белых гуннов (эфталитов). Эту задачу осложняли междоусобные свары между представителями правящей династии. К середине VI века владения Гуптов сократились в несколько раз. Весь север Индии был оккупирован эфталитами.