დიონისე და აპოლონი – ნიცშე

დიონისური და აპოლონური საწყისები ხელოვნებაში

2011/11/20 — Natia Kentchiashvili

 

ივანე ჯავახიშვილის სახელობის

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის

III კურსის სტუდენტ ნათია კენჭიაშვილის

თემა სახელწოდებით:

დიონისური და აპოლონური საწყისები ხელოვნებაში

ხელმძღვანელი: ნანა გულიაშვილი

თბილისი 2011

დიონისური და აპოლონური საწყისები ხელოვნებაში

ფრ. ნიცშე თავის წიგნში “ტრაგედიის დაბადება მუსიკის სულიდან” ორ მთავარ ბერძნულ ღვთაებას აღგვიდგენს; ესენია: დიონისე და აპოლონი. საკმაოდ დიდი პროფესიონალური გამბედაობა სჭირდებოდა ადამიანს, ეს ნაბიჯი რომ გადაედგა. როგორც ბერძნული ფილოლოგიის სპეციალისტს, ნიცშეს ეს ორი ღვთაება წარმოდგენილი ჰყავს სულ სხვა კუთხით. ისინი საოცრად ზუსტად და სრულყოფილად გამოხატავენ სიცოცხლის ორ, ურთიერთსაპირისპირო, შეიძლება ითქვას ანტაგონისტურ საწყისს _ ესაა ორი პოლუსი, ორი დამოუკიდებელი სასიცოცხლო ძალა, რომლებიც მითოსური დროიდან მოყოლებული არსებობენ, თუმცა არ წარმოშობილან ერთდროულად. “ტრაგედიის დაბადება მუსიკის სულიდან” _ ასე უწოდა ავტორმა თავის ნაშრომს, მაგრამ ჩნდება კითხვა: რა კავშირია მუსიკასა და ტრაგედიას შორის? ბერძენი და ტრაგიკული მუსიკა? პასუხი ერთია: სწორედ მხატვრულ სამყაროში ჰპოვებდა ძველი ბერძენი საკუთარ თავს.

ანტიკური ეპოქის ბერძენი, კერძოდ კი ჰომეროსისდროინდელი ბერძენი, აპოლონურად აღიქვამდა სიცოცხლეს: შეჰყურებდა მოვლენათა წარმტაც სამყაროს _ იმას, რასაც ინდუსები მაიას მაცდურ საბურველს უწოდენებ. მრავალსახად იაზრებდა მაშინდელი ბერძენი სამყაროს _ დროისა და სივრცის ფორმებში, რომელსაც შოჰენჰაუერი ინდივიდუალურობის პრინციპს (პრინციპიუმ ინდივიდუატიონის) უწოდებდა. ადამიანს, რომელიც ამგვარად უყურებს სიცოცხლეს, ნიცშე, შოპენჰაუერის მსგავსად, ბობოქარ ზღვაზე მოცურავეს ადარებს. ასეთი ინდივიდი ფანტაზიის ნაყოფად მიიჩნევს უსასრულო წარსულსა და უსასრულო მომავალს; ერთადერთი რამ არის მისთვის ნამდვილი, _ შემოფარგლული აწმყო, უახლოესი მიზნებითა და დახშული ჰორიზონტებით.

აპოლონური საწყისი _ აი, რას ჩაუდგია ამგვარი ილუზიის ტყვეობაში ადამიანი. ის მაცდური “რეალური” სამყაროს ღმერთია. ხარობს წარმტაცი ღვთაების ხიბლით მოჯადოებული ადამიანი, ჰარმონიასა და სილამაზეს ჭვრეტს ცხოვრებაში, არაფრად აგდებს ცხოვრების საშინელებებს. ისაა ადამიანის წარმოსახვის უნარი, მისი ზმანება, რომელიც განუსაზღვრელობას გარდაქმნის მრავალფეროვან სახეებად და შესაბამისად, წარმოშობს სახვით ხელოვნებას. აპოლონი ძველ ბერძნულ პანთეონში ითვლებოდა უძრავი, უცვლელი, აუმღვრეველი ფორმებისა და ჰარმონიის ღვთაებად. კლასიკური ხელოვნება მთელი თავისი ეგზისტენციით აპოლონური შემოქმედების ნაყოფია.

Dდიონისური საწყისი _ სწორედ ამ დროს, ყველგან და ყოველთვის არსებულ ჰარმონიულ საუფლოში უეცრად ახალი, ჰომეროსისდროინდელი ბერძენისათვის უცხო ღვთაება იჭრება. ეს გარდატეხა იყო ელინის მსოფლმხედველობრივ სამყაროში, რადგან მან გააცნობიერა ადამიანური ყოფის ამაოება. ცხოვრება რომ გაუსაძლისი არ ყოფილიყო, ამქვეყნად არსებობის საშინელებების შემყურე ელინს თავი შუალედური სამყაროსთვის, ოლიმპიელი ღმერთებისთვის უნდა შეეფარებინა. დიონისური საწყისი _ ერთობა ადამიანსა და ბუნებას შორის _ განუსაზღვრელ ძალთა კავშირია, რომლის წარმმართველი მოტივია თრობა (ბახუსი), რაც აადვილებს ადამიანის ზიარებას მის კულტთან. ის წარმოშობს მუსიკის არაპლასტიკურ ხელოვნებას, ისეთს, როგორიცაა მაგალითად, პოსტმოდერნულ ხელოვნებაში არიტმული მუსიკა, რომელიც შეგვიძლია მივიჩნიოთ დიონისური ხელოვნების თავისებური ფორმით გამოვლენად.

ნაშრომში, “ბერძნული ტრაგედიის დაბადება მუსიკის სულიდან” (1872 წ.). ნიცშე შეეცადა მოეძებნა ანტიკური ტრაგედიის მძლავრი წყარო და ეს წყარო გახლდათ დიონისე. “ტრაგედია” (ბერძნ. თხის სიმღერა), თრობისა და ლხინის ღვთაებისადმი _ დიონისესადმი მიძღვნილ დითირამბს ნიშნავს. “დიონისური ხელოვნების” არსია შემოქმედების თავაწყვეტილი გახელება, ექსტაზი, უძრავი ფორმების მსხვრეველი ძალა, ნგრევა-შენების, სიკვდილ-სიცოცხლის მარადიული კვლავდაბრუნების პროცესი. სწორედ ჩრდილოეთიდან, თრაკიიდან შემოვიდა ელადაში (ასე მიიჩნევენ მკვლევარები) ეს ახალი, აქამდე ბერძენთათვის უცნობი ღმერთი. მაგრამ მხოლოდ ამ მხარეში არ არსებობდა მისი კულტი. ელადის სამხრეთით თუ ამოსავლეთითაც ცხოვრობდა ძნელ და მრისხანე ღმერთებს შორის ეს იდუმალი მარადტანჯული ღვთაება. ბაბილონელებთან მას თამუზი ერქვა, ლიდიელებთან _ ატისი, ფინიკიელებთან _ ადონისი. ამით იმის თქმაც შეგვიძლია, რომ “დიონისური საწყისი” ოდითგანვე არსებობდა ამა თუ იმ კულტურაში.

სხვადასხვა სახელით იწოდებოდა იგი, სხვადასხვა იერსახე ჰქონდა, ბედი კი ყველგან ერთნაირად ტანჯული ღმერთის დაჰყოლოდა. განსაზღვრულ დროს, ბუნების კვდომისას (სიმბოლური დატვირთვა) ბნელი, შემზარავი ძალები გამოჩნდებოდნენ და ასო-ასო კუწავდნენ ხოლმე მას, რომელსაც სული ტანჯვაში ამოსდიოდა და ქვესკნელში უჩინარდებოდა. მაგრამ დგებოდა იდუმალი, წმინდა ჟამი _ ბუნების გამოღვიძება და გარდაცვლილი ღმერთი ცოცხლდებოდა. ველური ორგიით, ექსტაზური როკვით ეგებებოდა ადამიანი გაცოცხლებული ღვთაების დაბრუნებას, მოუძლურებული სიცოცხლის აღორძინებას.

ის ჰარმონია, რომელშიც ცხოვრობდა ბერძენი, სულაც არ ყოფილა უბრალო სულიერი წონასწორობა და აუმღვრევლობა. მასში თურმე იმალებოდა აპოლონური კულტურის უმაღლესი შემოქმედების უნარი, რომელმაც მსოფლხედვის აქამდე არსებულ გრძნობიერ მხარესთან ჭიდილში ილუზიების მეშვეობით გაიმარჯვა. აპოლონური ბერძენის ჰარმონიულ თანხვედრას ამ სამყაროსთან განაპირობებდა ლამაზ ილუზიებში ცხოვრება (ბერძნულ მითოლოგიას თუ გავიხსენებთ, ისიც სწორედ ერთგვარი ილუზორული სამყაროა).

აპოლონის ეს “მკურნალი ტყუილი” ჰომეროსისდროინდელ ბერძენს სიცოცხლისუნარიანობას უნარჩუნებდა. მოგვიანო ხანის დიონისურ ბერძენს კი ტრაგედია შველოდა. მასში დიონისური “ჭეშმარიტებისა” და აპოლონური “ილუზიების” ურთიერთქმედებამ უდიდეს სიღრმესა და ჰარმონიულობას მიაღწია. აი უკვე ამ წიაღში ჩვენ ვხდებით მოწმენი ტრაგედიის დაბადებისა.

მაგრამ ჩნდება კითხვა: როგორ მიგვიყვანს ტრაგედია სიცოცხლის დამკვიდრებამდე? აკი ტრაგიკული გმირის მტანჯველი ბედი იმავე დიონისეს თანმხლები ბრძენის, სილენის სიტყვებს გამოხატავენ? ბერძნული მითი გადმოგვცემს:

ერთხელ მეფე მიდასმა ბევრი წვალების შემდეგ, ტყეში სილენი დაიჭირა და ჰკითხა რაშია ადამიანის უზენაესი ბედნიერებაო? დემონი დუმდა, მაგრამ ბოლოს შემზარავად გადაიხარხარა და მიუგო:

_სვეუბედური, დღემოკლეა ეგ თქვენი მოდგმა _ სიდუხჭირისა და შემთხვევის წერა! რად მაიძულე იმის გამხელა, რისი გაგებაც არა გმართებდა? უზენაესი ბედნიერება: არ გამჩდარიყავ, არ გეარსება, არარაობა ყოფილიყავი, _ მიუწვდომელი რამ არის შენთვის. აწ ერთადერთი რამ განიგესებს: რაც შეიძლება ნაადრევად გამოეთხოვო ამ წუთისოფელს.”

დიდი ტრაგიკოსების: ესქილესა და სოფოკლეს ტრაგედიები აკი გმირთა სიკვდილითა და სიცოცხლის ყველაზე უიმედო უარყოფით თავდება? რატომ არ გვინერგავს ტრაგედია განწირულობის შეგრძნებას, რატომ ხდება პირიქით _ რატომ გვაგუებს სიცოცხლესთან ახალი ენერგიით? როგორ ახერხებს უსახური და დისჰარმონიული შინაარსი, რაც ტრაგიკულ მითს ქმნის, სიცოცხლესთან ჩვენს შერიგებას? როგორ და იმ იდუმალი ძალით, რომელიც ცხოვრების საშინელ რეალობას სილამაზედ და ესთეტიკური ტკბობის საგნად აქცევს.

საოცრად ღრმად, გაბედულად და ორიგინალურად გვიხატავს ნიცშე იმ რთულ სულიერ პროცესს, რომელსაც მისი აზრით, ბერძენი განიცდიდა ტრაგედიის ჭვრეტისას.

ტრაგედიის ქოროში, განსაკუთრებით კი მის მუსიკაში, სრულად ხდებოდა დიონისეს გრძნობათა ქაოსის გათავისუფლება. ეს რიტმი, რომელიც დიონისური სტიქიის თავბრუდამხვევ უფსკრულებს აჩენდა ჩვენს წინაშე, შიშით გვმოსავდა, მაგრამ აქ მოულოდნელად აპოლონი გვეცხადება ტრაგიკული გმირის სახით და მხატვრული ტყუილის უებარი ბალზამი მოაქვს. ვჭვრეტთ პრომეთეს ან ოიდიპოსის ტრგიკულ სიკვდილს და ეს ჭვრეტა თვითგანადგურების საფრთხიდან გვიხსნის. მომაკვდავი გმირის ვნებათა ცალკეულმა სურათმა ჩვენს თვალთაგან გადაფარა ის ზოგადი, რომელიც დიონისურმა მუსიკამ განგვაცდევინა: იქ, სადაც წინათ თითქმის ყოფნის შუალედიდან სასოწარკვეთილი ამოძახილი მოისმოდა, ახლა მხოლოდ გმირთა პლასტიკურ სახეებს ვხედავთ, სიმბოლურ ხატებს, რომელთა მიღმაც უსაზღვრო დიონისური სტიქია ჩქეფს და იმ უზენაეს სიხარულზე მიგვანიშნებს, რომლისთვისაც ტრაგიკული გმირი ემზადება _ არა გამარჯვების წყალობით, არამედ თავის დაღუპვით. ჩვენ შვებას გვგვრის აპოლონური ილუზია და მისი ჭვრეტა, მაგრამ ამასთან ერთად, უარს ვამბობთ ამ შვებაზე და მოჩვენებითი, ხილული სამყაროს უგულებელყოფით კიდევ უფრო მაღალ კმაყოფილებას განვიცდით.

ჩვენ ვრწმუნდებით, რომ ცხოვრებაში თვით დისჰარმონიული და არიტმული მოვლენაც კი მხოლოდ მხატვრული თამაშია, სადაც მოჭარბებული დადებითი ენერგიის გამო ნება თავის თავს ეთამაშება. სიცოცხლეს დიდი მხატვარი ქმნის და მისი შემოქმედების მთავარი მიზანი მშვენიერებაა. მშვენიერებას კი სიხარულიც აუცილებლად სჭირდება და მწუხარებაც, სიკეთეც და ბოროტებაც, ნათელიცა და ბნელიც. თუ სიცოცხლის არსი გარედან არ საზრდოობს, არამედ შინაგანი პოტენციით იკვებება, მაშინ მასშივეა ჩადებული ყოველგვარი ასიცოცხლო ძალა. ადამიანი მხოლოდ საკუთარ თავზეა დამოკიდებული და არა რომელიმე სხვა ძალაზე, რადგან ის “ღმერთის გარეშე დარჩენილ სამყაროში” ცხოვრობს. ფრ. ნიცშეს თანახმად, სამყარომ დაკარგა თავისი სახე, ანუ ის სამყარე, რომელიც ადრე გააჩნდა ადამიანის თვალში. სიცოცხლის ფილოსოფიის კონცეფცია იმაში მდგომარეობს, რომ შემოქმედებითობა არის არსებითი წარმმართველი ძალა, რომლითაც თვით ჩვენი ¬_ ” სამყაროებს შორის ყველაზე უარესი” სამყაროს არსებობაც კი მართლდება. ამიტომ თუ არსებობს სიცოცხლე, არსებობს მარადიულად ეს შემოქმედებითი აქტივობაც, ხოლო ინერტული მდგომარეობა ყოვლად გამორიცხულია მისივე ბუნებიდან გამომდინარე.

ადამიანი, _ დასკვნის ნიცშე, _ ეს არის დისონანსი, რომელსაც ადამიანის სახე მიუღია. იმისათვის, რომ იცხოვროს, ამ დისონანს მშვენიერი ილუზია სჭირდება, რომელიც სილამაზის საბურველით მოსავს მის არსებას. ყოფნა და სამყაროს არსებობა, მხოლოდ ესთეტიკური ფენომენით მართლდება.

დიონისური საწყისი სწორედ შიშზე დაფუძნებული ადრეული პერიოდის ბერძნული ცნობიერებაა, აპოლონური საწყისი კი არის შემოქმედებითი ძალა, რომელიც ადამიანური ყოფის სიმძიმეს მშვენიერების სამყაროდ გარდაქმნის. მაგრამ, იმისათვის, რომ შესაძლებელი იყოს სრულფასოვანი არსებობა, საჭიროა ორივე საწყისის ურთიერთქმედება. მხოლოდ აპოლონს შეუძლია თავისი ილუზორული სამყაროთი დაიცვას სული და მოაშოროს ემპირიული რეალობის საშინელებებს.

ანტიკური ცივილიზაციის ბედი განსაზღვრა დიონისური და აპოლონური საწყისების არსებობამ, მაგრამ ძნელი სათქმელია, რამდენად მათმა დაპირისპირებამ. ნიცშეს აზრით, აპოლონური საწყისის, პლატონური მეტაფიზიკისა და ქრისტიანული მორალის გაბატონებამ ევროპული ცივილიზაცია მიიყვანა ტექნიკურ პროგრესამდე, მანქანური ცხოვრების წესამდე (ტექნოკრატიამდე), სადაც მართლაც კვდება ხელოვნება. ნიცშე უპირისპირდება დასვლურ მეტაფიზიკურ ტრადიციას პლატონიდან დაწყებული ჰეგელით დამთავრებული. ნიცშეს აზრით, ისტორიული განვითარების გარკვეულ ეტაპზე, ანტიკურ სამყაროშივე ჩამოყალიბდა ახალი მსოფლმხედველობა, რომელიც მეცნიერული სულით იყო გამსჭვალული და ანგარიშს აღარ უწევდა დიონისურს. ნიცშეს დასკვნით, თანამედროვე ადამიანი, დიონისურისაგან დაცლილ ცალმხრივ განვითარებულ ცივილიზაციაში ცხოვრობს. სოკრატედან და პლატონიდან მოყოლებული ფილოსოფიური ტრადიცია ცვლის დიონისურ-აპოლონურ მსოფლშეგრძნებას. ამავე ხაზს აგრძელებს ქრისტიანული რელიგია. ნიცშეს აზრით სიცოცხლესთან ყველაზე ახლოს ხელოვნებაა, თუმცა ისიც ილუზორულია. ხოლო ახალ ევროპულ კულტურაში რელიგია შეცვალა მეცნიერებამ. სამყაროს დიონისური განცდა მოკლა მეცნიერების ადამიანმა. ამდენად, სოკრატული ფილოსოფიის მრავალსაუკუნოვანმა ბატონობამ, რელიგიამ, კერძოდ კი ქრისტიანობამ და მეცნიერებამ ევროპული კულტურა და მათ შორის ხელოვნება მიიყვანა ღრმა კრიზისამდე. ფრ. ნიცშემ ჰეგელის ჩაკეტილ სისტემაში დაინახა ყველა ღირებულების გადაფასება. ის საზრისი და ის ღირებულებები, რომლებიც წარმმართავდნენ ცხოვრებას, გაუფასურდა და ხელმოსაჭიდი აღარაფერი დარჩა, რადგან ადამიანმა უკვე გააცნობიერა მეტაფიზიკური ობლობის მდგომარეობა. მაგრამ ღმერთის სიკვდილის შედეგად გაჩენილი ნიჰილიზმი იქნება არა დასასრული, არამედ გარდამავალი ფაზა. ყალბი (პირობითად) ღირებულებების გაუფასურების პარალელურად შეიქმნება ახალი ღიებულებები, რომლებიც უფრო მისაღები იქნება ადამიანისათვის. ამ დროს შეიცვლება ადამიანის არსებობის წესი ღმერთის გარეშე დარჩენილ სამყაროში, რითაც დაიძლევა ნიჰილიზმი. ჩვენ შეგვიძლია მხოლოდ გამოვიცნოთ, სად დაესვა კითხვის ნიშანი ადამიანის არსებობის ღირებულებით ორიერტირებს. ნიჰილიზმი, ნიცშეს აზრით, არის აბსტრაქტული ცნებების ჩაკეტილი სისტემის გაღმერთების შედეგი. ხელოვნების არსება, ხელოვნების ლოგიკურ ცნებაში კი არ არის, არამედ სიცოცხლის სტიქიონშია. სიცოცხლის არსება კი მარადიული მოძრაობა და ქმნადობაა. ის ისეთი ძალაა, რომლის ჩაკეტვა არ შეიძლება ლოგიკურ სისტემაში. ამიტომ შეუძლებელია ხელოვნების კვდომა. კვდება მხოლოდ ხელოვნების ის სახეობა, რომელიც რაციონალური საწყისის გამოვლენაა და აპოლონური ეწოდება. ნიცშეს სწამს, რომ დიონისურ ხელოვნებას შეუძლია შეაჩეროს ევროპული კულტურის დეკადანსი.

სამყარო, თავისი ბუნებით დიონისურია. ნიცშე ხედავს დიონისური მსოფლშეგრძნების დაბრუნების ნიშნებს, რომელიც მიაჩნია ხელოვნების არსებობის გარანტიად.

ევროპული ცივილიზაციის ხასიათი რაციონალიზმმა განსაზღვრა. საწყის ეტაპზე, მისი საფუძველი გახდა ანტიკური კულტურა. ა. შოპენჰაუერის მსგავსად, ფრ. ნიცშე ირაციონალიზმისა და ვოლუნტარიზმის წარმომადგენელია, მაგრამ ცდილობს შოპენჰაუერის მსოფლმხედველობრივ პესიმიზმს ოპტიმიზმი დაუპირისპიროს. მოგვიანებით ფრ. ნიცშე თავის შემოქმედებაში ჩამოშორდა ამ ფილოსოფოსს. მისი პირველი წიგნი (განეკუთვნება მისი შემოქმედების პირველ პერიოდს) ეძღვნება რიჩარდ ვაგნერს, ხოლო მასში მაინც აშკარად იგრძნობა შოპენჰაუერის ძლიერი ზეგავლენა.

ნიცშე კითხულობს, ხომ არ იყო რაციონალიზმის წარმომშობი მიზეზი შიში და საკუთარი თავის მოტყუების ცდა. ბერძნულ კულტურას თუ გვინდა, რომ მივუახლოვდეთ, შეუძლებელია მხოლოდ რაციონალიზმისა და მორალიზმის პოზიციებიდან ვიხელმძღვანელოთ, რადგან მას სხვა საფუძველი აქვს. ესაა შემოქმედებითი სული. ნიცშე ინტერესდება, თუ რა წარმოშობს შემოქმედებას. მისი დაკვირვებით, როგორც სიცოცხლეს განსაზღვრავს ორი საპირისპირო სქესის ერთიანობა, ისე შემოქმედებასაც ქმნის ორი საწყისი ძალა. ერთია დიონისური საწყისი, ხოლო მეორე აპოლონური საწყისი. მაგრამ თუ თვალს გავადევნებთ ფრ. ნიცშეს შეხედულებათა ევოლუციას, დავინახავთ, რომ ის ადრეულ ნაშრომებში იცავდა დიონისური და აპოლონური მეტაფიიკური საწყისების ჰარმონიული თანაარსებობის აუცილებლობას, გვიანდელ ნაშრომებში კი ის დიონისურ საწყისს ანიჭებს უპირატესობას. ეს ფაქტი უნდა აიხსნას ფრ. ნიცშეს ფილოსოფიის ერთ-ერთი საკვანძო პუნქტის _ “ძალაუფლების ნების” მეტაფიზიკით. არარაციონალური ნება ხომ თავისი არსით დიონისურია.

დაბოლოს, ჩნდება კიდევ ერთი კითხვა: თუ რაციონალიზმს უარყოფ, თუ საერთოდ ხაზს უსვამ თეოლოგიას “ღმერთის სიკვდილის” გამოცხადებით, მაშ, რაღა რჩება, რაღას იტოვებ სათავისოდ? _ ამ კითხვაზე ჩვენ უკვე შევეცადეთ გაგვეცა პასუხი: ფრ. ნიცშემ ყოველივეს უარყოფის ფონზე წარმოაჩინა ხელოვნების მარადიული ხასიათი და მისი უკვდავი ბუნება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ვ. ვერესაევი, “სიცოცხლით სავსე სიცოცხლე” თბ. 2006 წ.
2. ა. ყულიჯანაშვილი, კულტურის თეორია გვ. 42-44
3. Фридрих Ницше, Сочинения в двух томах, мысль Москва 1990

ნაწილი I

“უნდა არსებობდეს ისეთი სამეფო სიბრძნისა, საიდანაც ლოგიკოსი განდევნილია”. ნიცშეს ეს ფრაზა, რომელიც მან 27 ასაკში თავის პირველ წიგნში „ტრაგედიის დაბადება მუსიკის სულიდან “ გამოთქვა, შეიძლება მისი ფილოპსოფიის, მისი ნააზრევის გასაღებადაც გამოდგეს. ნიცშეს გაგება, მისი გააზრება არ არის მარტივი საქმე, რაც იმას გულისხმობს, რომ მისი გაგებისათვის ჩვენ სხვა ტიპის დამოკიდებულების გამომუშავება მოგვიწევს, რამდენადაც ის არ მიეკუთვნება კლასიკური გაგებით ფილოსოფოსებს, მისი ტექსტები არ არის თანმიმდევრული, არ არის სისტემატური და ის თავის ნაწერებში არღვევს ყველა არსებულ, მანამდე არსებულ თხრობის თუ წერის ტრადიციას. ის უკვე ქმნის სირთულეს, რომელიც უკავშირდება მისი ფილოსოფიის გაგებას და სწორად ინტერპრეტაციას. ამასთანავე, სწორედ ამ მიზეზებიოს გამო ის ხშირად გამხდარა სხვადასხვაგვარი გაყალბების, არასწორი ინტერპრეტაციის თუ არასწორი გაგების საფუძველი. ის თავისთავად ასეთი სტილი, ფორმა გარდა მისი ნააზრევისა ცალკეული აზრებისა, რომელიც საკმაოდ ექსტრემალური შინაარსისაა და რადიკალური მოაზროვნის შარავანდენით მოსავს ნიცშეს, უკავშირდება პრინციპულ გამოწვევს მთელი ფილოსოფიური ტრადიციის მიმართ. მან, ფაქტობრივად, გამოიგონა არამ,ხოლოდ სტილი თხრობის და ფოლოსოფოსობის, არამედ მან შექმნა ახლებული ენა, რომელიც ხშირად გერმანული ენის თუნდაც მე-19 საუკუნის გერმანული ენის ნორმატივებსაც კი სცილდება და ხშირად ენობრივადაც კი ბუნდოვანი და არაერთმნიშვნელოვანი ხდება მისი ტექსტების წაკითხვა და გაგება. იმისათვის, რომ გავიგოთ ნიცშეს ნააზრევი ალბათ ნაწილობრივ უნდა მივყვეთ მის ბიოგრაფიასაც და ცალკეული ასპექტები მისი ნააზრევისა სწორედ იმ ეპოქის ჭრილიდანაც გავიაზროთ, რომელშიც ნიცშეს უხდებოდა ცხოვრება და აგრეთვე გასათვალისწინებელია მისი ბიოგრაფიული მომენტები მისი პიროვნებაც, ის მდგომარეობები, რომელსიც ნიცშე ფიქრობდა, წერდა და აზროვნებდა. ნიცშე დაიბადა 1844 წელს საქსონიის პატარა სოფელ როკენში. მამამისი იყო პროტესტანტი პასტონი, მამის მხრიდანაც და დედის მხრიდანა მისი წინაპრები იყვნენ სასულიერო პირები. ამან უკვე, ამ რელიგიურ გარემოში აღზრდამ მასზე საკმაოდ მძიმე შთაბებეჭდილებაც კი მოახდინა, რაც აისახა შემდგომში მის ნააზრევში. რელიგიის კრიტიკა და რმერთის თემა ერთერთი უმწვავესი ხდება მის ნააზრევში და ეს ნიცშეს სახელი ავტომატურადაც კი ღმერთის თემასთან და ღმერთის სიკვდილის თემასთან იგივდება, რაზეც მოგვიანებით გვექნება საუბარი, ბიოგრაფიიდან რამოდენიმე ასპექტი როპმ გავიხსენოთ, მამამისი ადრე გარდაიცვალა, ოჯახი გადასახლდა ქალაქ ნაურბურგში, სადაც ნიცშე სწავლობდა, შემდგომში სკოლა იქ დაამთავრა, შემდგომ ის მიდის ბონში, სადაც ის იწყებს თეოლოგიის და კლასიკური ფილოლოგოოს სწავლას, მაგრამ ის მალე ანებებს თავს თეოლოგიას , რითიც მან გაანაწყენა საკუთარი ოჯახი, პირველ რიგში დედამისი, რომელსაც სურდა, რომ ნიცშე სასულიერო პირი გამხდარიყო და მთელ თავის ინტერესებს ის უთმობს კლასიკურ ფილოლოგიას. ამავედროს ის უკვე ინტერესდება ფილოსოფიითაც. მოგვიანებით ისიცვლის უნივერსიტეტს და გადადის ლაიფციკში, რომელიმ ამ დროს ერთ-ერთი წამყვანი უნივერსიტეტი იყო მთელ იმდროინდელ ევროპაში და მსოფლიოში. და აქ ცნობილი გერმანელი კლასიკური ფილოლოგი ფრიდრიხ რიჩლის ხელმძღვანელობით აგრძელებს კლასიკური ფილოლოგიის სწავლას. ნიცშე ბავშვობაშის გამოირჩეოდა თვისი „ვუნდერკინგობით“, მას ჰქონდა არაჩვეულებრივი უნარი ადვილად აეთვისებინა უცხოენები და იყო გამორჩეული თავის მუსიკალურობით, ის ბავშვობიდანვე წერდა მუსიკალურ ნაწარმოებებს, იყო ვირტუოზი პიანისტი და შემსრულებელი. ეს თვისებები აისახა კიდევაც მის ნააზრევშუი. ნიცშეს ფილოსოფია, მისი ნაწერები გამოირჩევა განსაკუთრებული მუსიკალურობით. სკორედ ლაიფციკში სწავლის დროს მან შემთხვევით შეიძინა შოპენჰაუერის წიგნი: „სამყარო, როგორც ნება და წარმოდგენა“, რა მისთვის გადამწყვეტი აღმოჩნდა მისი ცნობიერების, მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებაში, შემდგომში ის კიდევ უფრო მეტად ინტერესდება იმ დროს ჯერ კიდევ არამთლიანად აღიარებული გერმანელი კომპოზიტორის რიჰერდ ვაგნერის შემოქმედებით, აქ ვგულისხმობ იმას, რომ არამხოლოდ მუსიკით, არამედ ვაგნერის თეორიული თხზულებებითაც და მისი ესთეტიური ნაშრომებითაც და სწორედ ეს ორი ავტორი არის გადამწყვეტი ზეგავლენის მქოდე ადრეული ნიცშეს მსოფლმხედველობაზე. ვაგნერი და შოპენჰაუერი. ნიცშეს არ ჰქონდა ჯერ ლაიფციკში თავისი სწავლა დამთავრებული ,მას არათუ სამეცნიერო აკადემიური ხარისხი, დოქტორის ხარისხი ჰქონდა მოპოვებული , არამედ თავად სასწავლო პროცესი არ ჰქონდა დამთავრებული, როდესაც მას მისი რამდენიმე პუბლიკაციის საფუძველზე კლასიკურ ფილოლოგიაში შესთავაზეს პროფესორობა ბაზელის უნივერსიტეტში და ის 23 წლის ასაკში ხდება ბაზელის უნივერსიტეტის კლასიკური ფილოლოგიის პროფესორი. რა თქმა უნდა , თავბრუდამხვევი წარმატება ასეთ ადრეულ ასაკსი, ასეტი ისტორიაც კი არსებობს, რომ როდესაც ნიცშე უკვე დამტკიცებული იყო ბაზელის უნივერსიტეტის პროფესორად, მას უნდა დაემთავრებინა სწავლა ლაიფციკში და ლაიფციგის უნივერსიტეტის პროფესორებს ეუხერხხულათ გამოცდა ჩაეტარებინათ უკვე მათი კოლეგისათვის და მას მიანიჭეს გამოცდის გარეშე დოქტორის აკადემიური ხარისხი. სწორედ ბაზელში ჩასვლის პეროპდიდან იწყება ნიცშეს ახალი ეტაპი მის ცხოვრებაში, ის იწყებს მუშაობას თავის პირველ დიდ მონოგრაფიაზე :“ტრაგედიის დაბადება მუსიკის სულიდან“ , რომელიც 1872 წელს გამოქვეყნდა და ის ეძღვნება რიხარდ ვაგნერს, რომელიც მან 1868 წელს პირადად გაიცნო და ეს გაცნობა ნიცშესთვის აღმოჩნდა გადამწყვეტი მნიშვნელობის, ის იყო ვაგნერის უსაზღვრო თაყვანისმცემელი, რაც აისახა კიდევაც მის პირველ წიგნში. ნიცშე ლაპარაკობ იმაზე, რომ მომავლის ხელოვნება, ეს არის რიხერდ ვაგნერი და მისი მუსიკა და ამავე დროს, რითაც ეს პირველი წიგნი გამოირჩევა , აქ საუბარი აქვს ორ საწყისზე, არამხოლოდ ბერძნულ კულტურაში არამედ ზოგადად ხელოვნებაში ეს არის დიონისტური საწყისიო აპოლონური საწყისი. დიონუსური და აპოლონური ეს ნიცშეს შემოტანილი ფიგურებია, შეიძლება ითქვას, რიტორიკური ფიგურები შიძლება ვუწოდოთ მათ და პრონციპში ნაკლები შეხება აქვს კლასიკური ფილოლოგიის რეალობასთან, რამაც დიი გაუგებრობა და უკურეაქციაც კი გამოიწვია კლასიკური ფილოლოგიის წარმომადგენლებისაგან. მოკლედ რომ მოვყვეთ რას ეხება ეს წიგნი და რა არის დიონუსური და აპოლონური, აპოლონური საწყისი გამომდინარე თვითონ ბერძენი ღმერთ აპოლონის სახელისგან, უკავშირდება ზმანებას, სიზმარეულ მდგომარეობას , ეს არის ჰარმონია, ჰარმონიასა და ზომიარებაზე აგებული ხელოვნება. ამის საწინაარმდეგოდ ნიცშე ანვითარებს დიონისური საწყისის იდეას და დიონუსური საწყისი გამომდინარე თითონ დიონისეს ხასიატისგან, არის თრობაზე თავდავიწყებაზე, უზომობაზე დამყარებული ხელოვნების საწყისი. ნიცშეს ხედავ ტრაგედიას და მუსიკალური ხელოვნების დაბადებას სწორედ დიონუსურ საწყისში, ანუ უზომოობაში , თრობასა და ფაქტობრივად მთლიანად ყოველგვარი გონიერების დაბინდებასა და დაბუნდოვნებაში. შემდგომში ის აღწერს და განსაკუთრებულ ნიმუშად მიაჩნია პირველი ბერძელი ტრაგიკოსის ესქილეს თხზულებები, შემდგომში უკვე სოფოკლე, რომელიც ყველაზე მეტად გამოირჩევა დახვეწილობით, არის უკვე გადადგმული ნაბიჯი აპოლონური ხელოვნებისაკენ და ნიცშეს აზრით ევრიპიდე მესამე დიდი ტრაგიკოსი უკვე მთლიანად ამოწურავს ტრაგიკულ ხელოვნებას და აცილებს მას დიონისური საწყისებისაგან და აქვე ჩნდება ნიცშეს ამ წიგნში თეორიული ადამიანის, სოკრატეს სახე და ნიცშესთვის სოკრატე გამოყვანილია ნეგატიური შინაარსის ფიგურად, რომელიც საბოლოოდ კლავს დიონისურ საწყის და ტრაგიკულ საწყისებს კულტურაში. ამასთანავე, ნიცშესთვის არსებობს , წიგნი კიდევ ერთხელ რომ შევაჯამოთ, ეტაპობრივი და საფუძველმდებელი წიგნი არის ნიჩეს ფილოსოფიაში. შეიძლება ითქვას , რომ ეს არის ერთადერთი მონოგრაფია, ერთადერთი დაწერილი წიგნი თავისი სტრუქტურიდა და დრამატურგიით, რამდენადაც შემდგომში ნიცშეს ყველა დანარჩენი წიგნი შედგება ფრაგმენტებისა და აფორიზმებისაგან, თუ არ ჩავთვლით „ესე იტყოდა ზარათუსტრას“, რომელსაც ასევე წიგნის ფორმატი აქვს, ყველა დანარჩენი ეს არის აფორიზმებისა და ფრაგმენტების კრებული. ტრაგედიის დაბადებაში ნიცშე ლაპარაკობს ოიდიპოსზე.და ამასთანავე, მეფე ოიდიპოსი ამ ნაშრომში ნიცშეს მიაჩნია ფილოსოფოსის პირველსახედ. ანუ ის რაც ვიცით ოიდიპოსის შესახებ მამის მკვლელი და დედასთან ინცესტუალური კავშირის დამამყარებელი, ნიცშე ასეთ კომენტარს უკეთებს , რომ ფილოსოფია არის ის, რაც ოიდიპოსის ფიგურას უკავშირდება, ეს არის ბუნებისთვის მისსავე საწინააღმდეგო ქმედებით მისივე საიდუმლოების დატყუება. ანუ თუკი ადამიანს შეუძლია წავიდეს ბუნების კანონების წინააღმდეგ, ამითი ის ბუნებას აიღულებს გასცეს საკუთარი საიდუმლოებები და ნიცშესთვის სწორედ ეს არის ფილოსოფიის დასაბამი, შესაბამისად, ოიდიპოსი ნიცშესთვის ეს არის პირველი ფილოსოფოსი. და მისით ამ ფიგურით შეგვიოძლია გავიგოთ თუ რასთან გვაქვს კავშირი, როდესაც ვლაპარაკობთ ფილოსოფიაზე. რათქმა უნდა ამგვარი ინტერპრეტაცია იყო სრულიად მოულოდნელი, ამან ფაქტობრივად შოკში ჩააგდო იმდროინდელი მკითხველი, განსაკუთრებით გარიზიანდნენ კლასიკური ფილოლოგები, რომლებსაც მიაჩნდათ , რომ ეს საერთოდ არის ფსევდომეცნიერება და ამას ფილოლოგიასთან და მეცნიერებასთან კავშირი არ აქვს და საკმაოდ უარყოფითად შეხვდა ამ წიგნს მკითხველი. ვგულისხმობ კონკრეტული სფეროების წარმომადგენლებს. ნიცშემ ვერ მოახერხე თავისი პირველი თხზულებით საკუთარი აზროვნება შემოეტანა იმდროინდელ ინტელექტუალურ დიკსუსიებში. ერთადერთი დადებილი გამოხმაურება მოჰყვა მისთვის ყველაზე მიშვნელოვანი პიროვნებისგან, ვაგნერისგან, რომელიც იყო აღფრთოვანებული , მისი მეურლეც კოზიმა ვაგნერი, რომელიც იყო კომპოზიტორ ფერენც ლიტსის ქალიშვილი და ვაგნერამდე, ვაგნერის ალო მეგობრის და მისი დირიჟორის მეუღლე ის სწორედვაგნერისადმი სიყვარულის გამო დასორდა თავის მეუღლეს და გაჰყვა თავისზე 30 წლით უფროს რიხერდ ვაგნერსდა ნიცშესა და ვაგნერს და მის მეუღლე კოზიმას შორის იქმნება ერთგვარი სამკუდხედი, რომელიც უფრო მოგვიანებით კიდევ ვლინდება ნიცშეს თხზულებებში, რომელიც კოზიმა ვაგნერს აიგივებს არეადნესთან, რიხერდ ვარგნერს- თეზევსთან, რომელიც ქორწინდება არეადნეზე და შემდეგ მიატოვებს მას და საკუთარ თავს აიგივებს დიოგინესთან, რომელიც მოიტაცებს არიადნეს და დაეუფლება მას. ესეც ნიცშეს შედრებით გვიანდელი ხანის წარმოდგენაა თუ წარმოდგენაა, ნიცშეს ცხოვრებასი კიდევ არსებობს ერთი ქალი, ეს არის ახალგაზრდა რუსი, ინტელექტუალი ლუ ანდრეას სალომე. ეს იყო ნიცშეს პირველი და ყველაზე დიდი სიყვარული მის ცხოვრებაში, რომელიც უშედეგოდ დამთავრდა ნიცშესთვის, მან ეს ძალიან მძიმედ განიცადა, შეუმდგარი ურთიერთობა ტუ სიყვარული და მას უკვე მეტი არანაირი პირადული თუ სასიყვარული ურთიერთობები აღარ ჰქონია, ამ ორი ქალის გარდა მის ცხოვრებაში არავინ არ ფიგურირებს. ნიცშე 34 წლის ასაკში ჯანმრთელების გაუარესების საფუძველზე იძულებულია თავი დაანებოდ პროფესორის კათედრას, და გადის პენსიაზე. ნიცშე ძალიან მძიმედ ავადმყოფი იყო,. დღემდე დაუდგენელია მისი ავადმყოფობის მიზეზები, არის ერთერთი ვარაუდი, რომ მას ჰქონდა ვენერული დაავადება სიფილისი, თუმცა ეს ბოლომდე დადასტურებული არ არის და ეს არის მხოლოდ ვარაუდობის დონეზე. მას ჰქონდა მემკვიდერეობით მიღებული ავადმყოფობა მამამისისგანაც, მამამისს აწუხებდა თავის ქალის დაავადება, რის გამოც ის გარდაიცვალა, შემდგომში ნიცშეს ჰქონდა ქრონიკული შაკიკი, ისეთი მძიმე ტკივილებით, რომელსაც ის გონების დაკარგვამდე მიჰავდა, ისიც ცნობილი ფაქტია, რომ გამაყუჩებლად ხშირად იყენებდა „ჰა ში ში“ და კიდევ პრეპარატებსაც, რომელიც მას ისე ადუნებდა, რომ უკვე აღარ შეეძლო მუშაობა. ამავე დროს მას ჰქონდა კუჭის და მომნელებელი ორგანოების დაავადება, ძალიან მძიმე ტკივილების ფონზე და ცუდი მხედველობა, რომელიც ბოლოს სრული სიბრმავით დამთავრდა. ცუდ მხედველობას უკავშირდებოდა ასევე თვალის ტკივილები. მოკლედ რომ შევაჯამოთ , ძალიან მძიმედ ფიზიკურად ავადმყოფი იყო, რის გამოც ის აგრეთვე იძულებული იყო ხშირად ემოგზაურა, იმიტომ რომ მას უჭირდა ერთსა და იმავე კლიმატის პირობებში ყოფნა, ამიტომაც ის ხშირად მოგზაურობდა საფრანგეთსა და იტალიაში, ნაწილს დროისას ის ატარებდა შვეიცარიაში, უფრო ნაკლებ დროს თავის სამშობლო გერმანიაში, რომლის მიმართაც მას არაერთგვარი დამოკიდებულება ჰქონდა.

ფრიდრიხ ნიცშე – სიცოცხლის ფილოსოფია

• გამოქვეყნებულია Kakha_ს მიერ!
  თარიღი: ნოემბერი 6, 2012 || 9:44pm საათი;
  ჯგუფი - ფილოსოფია
• დაბრუნება ფილოსოფია_ის ფორუმებში

   გერმანელი ფილოსოფოსი ფრიდრიხ ნიცშე იყო კლასიკური ფილოლოგიის პროფესორი ბაზელის უნივერსიტეტში, თავისი ფოლოსოფიური მოღვაწერობის დასაწყისში განიცდიდა ა.შოპენჰაუერისა რ.ვაგნერის გავლენას, შემდგომ იაზრებდა პოზიტივისტურ შეხედულებებს, ხოლო ბოლო პერიოდში შეიმუშავა „ძალაუფლების ნების“ მეტაფიზიკა. 1889 წ. ფსიქიურად დაავადდა.
   ღმერთის სიკვდილი, ნიჰილიზმი, ნიცშეს ფილოსოფია აღსავსეა ნგრევის პათოსით, მას სურს დაამხოს ევროპული ცივილიზაციის ყველა კერპი, მოარღვიოს ფუძე იმ ღირებულებებისა რომლებიც მრავალი საუკუნის მანძილზე ითვლებოდნენ ადამიანთა მოქმედების უმაღლეს და მყარ საზომად, ტრადიციულ მორალისა და ქრისტიანულ რელიგიაში ის ხედავს დაცემის სიმპტომებს,თანამედროვე ადამიანში - გადაგვარებას, ის ზიზღით შესცქერის ევროპის საზოგადოების ხანგრძლივი ისტორიის თითქმის ყველა სერიოზულ პროდუქტს. სფერო, რომელიც ხდება ნიცშეს უკომპრომისო კრიტიკის იბიექტი ეს არის ევროპული კულტურა მის ყველა ასპექტში.
   გასაგებია, რომ ასეთ ვითარებაში ნიცშეს ფილოსოფიის ერთ-ერთი მთავარი მტერი უნდა ყოფილიყო ტრადიციული ფილოსოფია, კერძოდ, ტრადიციული მეტაფიზიკა, რომელიც კვებავდა კულტურის ყველა სხვა დარგებს, ეს ასეც არის. ნიცშეს ფილოსოფიის ძირითადი მახვილი მიმართულია ტადიციული მეტაფიზიკის ძირითადი პრინციპების წინააღმდეგ. ამ პრინციპების სიყალბის ნათელსაყოფად ფიქრობს იგი საძირკველი გამოაცალოს იმ უზარმაზარ შენობას, რომელიც ევროპულ კულტურად იწოდება.
ძალაუფლების ნება.
   ღმერთი მკვდარია, ეს ნიშნავს იმას, რომ უნდა გადაფასდეს სამყაროს ძველი გაგება. უნდა შეიცვალოს ადამიანის ხედვის მიმართულება: ადამიანი უნდა ერთგულებდეს მიწას და არა ზეცას. მიწა  ნიცშესთან გაგებულია როგორც ამქვეყნიური სამყაროს შინაგანი ძალა, ანტიპოდი ტრადიციული ღმერთის შემოქმედებითი ძალისა. მიწა არის არა სტატიკური სუბსტრატი, არამედ დინამიური მიწიერი ენერგია - სიცოცხლე.
   არსებული ყოფიერება არის დროსა და სივრცეში გაშლილი სიცოცხლე, რომელსაც არ აქვს თავისი თავისგან განსხვავებული იმქვეყნიური საყრდენი. სიცოცხლე მიმართებაშია მხოლოდ თავის თავთან, ის უპირისპირდება და ეფუძნება მხოლოდ თავის თავს.
   ნიცშე კანონიერად მიიჩნევს ძველი მეტაფიზიკის კითხვას არსებულის ყოფიერების შესახებ. ტრადიციულ მეტაფიზიკაში მას არ მოსწონს პასუხი კითხვაზე და არა თვით ეს კითხვა. სიცოცხლე ნიცშეს აზროვნებაში უპირველეს ყოვლისა მეტაფიზიკური ცნებაა.
   სიცოცხლის პრინციპებისათვის ფუძემდებლური მნიშვნელობის მინიჭებით ნიცშე დასაბამს აძლებს XX საუკუნის გავლენიან მიმართულებას, რომელიც „სიცოცხლის ფილოსოფიის“ სახელითაა ცნობილი. სიცოცხლე განიხილება როგორც სამყაროს ფუძე, როგორც ის საწყისი რომელიც აგვიხსნის ადამიანის შემეცნების, მოქმედების. არსებობის საზრისის საიდუმლოებებს.
   რასშია სიცოცხლის არსება ნიცშეს კონცეფციის მიხედვით?  სოცოცხლე ყოველთვის ნებაა, მაგრამ ის არ არის ნება არსებობისა, როგორც ეს შოპენჰაუერს ქონდა წარმოდგენილი, რაც არსებობს მას აღარ შეიძლება სურდეს უკვე განხორციელებული არსებობა, სიცოცხლის არსებობა არ არის არც თვითშენახვა, თავისი თავის შენარჩუნება და არც გარემოსთან შეგუება, არსებული ისწრაფვის გააფართოვოს თავისი ბატონობის არე, ბრძანებლობდეს, დაიმორჩილოს რაც შეიძლება მეტი, დასძლიოს სხვისი ნება, სიცოცხლე არის საკუთარი თავის დადგენა, განმტკიცება, გაფართოვება, ზრდა, მოკლედ სიცოცხლე არის სწრაფვა ძალაუფლებისაკენ, ნება ძალაუფლებისა, მაშასადამე, არსებულის ყოფიერებას ნიცშე ხედავს სიცოცხლეში, რომელიც გაგებული უნდა იქნას როგორც ნება ძალაუფლებისა.
      ევროპული ცივილიზაციის ხასიათი რაციონალიზმმა განსაზღვრა. ნიცშე კითხულობს, ხომ არ იყო რაციონალიზმის საფუძველი შიში და საკუთარი თავის მოტყუების ცდა. ხომ არ დაავიწყა რაციონალიზმმა ევროპას, რომლისთვისაც სოკრატე-პლატონის ფილოსოფია მხოლოდ დეკადენსს წარმოადგენდა, ჭეშმარიტი საფუძველი  ბერძნული კულტურა. ბერძნულ კულტურასთან მიახლოება რაციონალიზმისა და ორალიზმის პოზიციიდან შეუძლებელია, რადგან მას სხვა საფუძველი აქვს  შემოქმედებითი სული.
ნიცშესთვის საინტერესოა, როგორ არის შესაძლებელი შემოქმედება და, შესაბამისად, ბერძნული კულტურის წარმოშობა. ნიცშეს აზრით, როგორც სიცოცხლეს განსაზღვრავს საპირისპირო სქესთა ერთობა, ისე შემოქმედებას განსაზღვრავს ორი დაპირისპირებული საწყისის არსებობა. ერთი მხრივ, ეს არის დიონისური საწყისი ერთობა ადამიანსა და ბუნებას შორის განუსაზღვრელ ძალთა კავშირი, რომლის გამოხატულებად შეიძლება ჩავთვალოთ თრობა და რომელიც წარმოშობს მუსიკის არაპლასტიკურ ხელოვნებას; მეორე მხრივ, ეს არის აპოლონური საწყისი ადამიანის წარმოსახვის უნარი, მისი ზმანება, რომელიც განუსაზღვრელობას გარდაქმნის მრავალფეროვან სახეებად და, შესაბამისად, წარმოშობს სახვით ხელოვნებას. ბერძენი არ იყო გულუბრყვილო ბავშვი, იგი აცნობიერებდა ადამიანური ყოფის ამაოებას. დიონისური საწყისი სწორედ შიშზე დაფუძნებული ადრეული ბერძნული ცნობიერებაა, აპოლონური საწყისი კი არის შემოქმედებითი ძალა, რომელიც ადამიანური ყოფის სიმძიმეს მშვენიერების სამყაროდ გარდაქმნის.
      ნიცშესთვის უმაღლეს ღირებულებას წარმოადგენს სიცოცხლე, მისი ძალა. უმაღლეს ძალაუფლებას ფლობს შემოქმედი, რადგან იგი კი არ თრგუნავს ან ამარცხებს, არამედ გარდაქმნის სიცოცხლეს. სხვაა თეორეტიკოსი, მორალისტი იგი სიცოცხლეს აუფასურებს. შესაბამისად, იუდაისტურ-ქრისტიანული კულტურა დეკადენსის კულტურას წარმოადგენს.
      XX საუკუნის უდიდესი გერმანელი ფილოსოფოსი, მარტინ ჰაიდეგერი ამბობს, რომ ნიცშე უკანასკნელი გერმანელი ფილოსოფოსია, რომელიც ღმერთს ეძებდა.
      ფრიდრიხ ნიცშეს ფილოსოფიამ უდიდესი გავლენა იქონია ზოგადად XX საუკუნის აზროვნებაზე. მან საფუძველი ჩაუყარა ისეთ მნიშვნელოვან ფილოსოფიურ მიმდინარეობებს, როგორებიცაა სიცოცხლის ფილოსოფია, ეგზისტენციალიზმი, ფენომენოლოგია და სხვ.

ნიცშეს შემოქმედებიდან 

       ქრისტიანობა - სინანულის რელიგიაა. სინანული კი ეწინააღმდეგება ყველა იმ გრძნობას, რომელიც სიცოცხლის ხალისს გვაძლევს. ადამიანი, რომელიც რაღაცას ნანობს - ძალას კარგავს. სინანული წარმოშობს ტანჯვას, თვითგვემის სურვილს, რომელმაც ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება მიგვიყვანოს სიცოცხლის, საციცოცხლო ენერგიის მსხვერპლად გაღებამდე (ნაზარეველის შემთხვევა). თუ გადავხედავთ სინანულით გამოწვეულ შედეგებს, უფრო ნათელი გახდება მისი დამანგრეველი ზემოქმედება. სინანულის გაიდეალება ეწინააღმდეგება ევოლუციის, ბუნებრივი გადარჩევის კანონს, სამაგიეროდ, ხელს უწყობს მათ, ვინც განადგურების ღირსნი არიან. სინანული მათ მხარესაა, ვინც ცხოვრებისგან ვერაფერი მიიღო. დღესდღეობით კაცობრიობა სინანულს უმაღლეს გრძნობად მიიჩნევს, მაშინ როდესაც ყოველი ძლიერებაზე ორიენტირებული სისტემა მას სისუსტედ თვლის. ადამიანები უფრო შორს წავიდნენ - სინანული დაუდეს საფუძვლად ყველა სხვა იდეალს. უნდა გვახსოვდეს, რომ სინანული და მასზე დამყარებული ღირებულებები ნიჰილისტური ფილოსოფიის “მონაპოვარია”, რომლის მიღმაც სიცოცხლის უარყოფა იმალება. შოპენჰაუერი მართალი იყო, როდესაც თქვა, რომ სინანული - ცხოვრების უარყოფა და ნიჰილიზმის ერთ-ერთი გამოვლინებაა. კიდევ ვიმეორებ: სინანული უპირისპირდება საციცოცხლოდ აუცილებელ ინსტინქტებს. იცავს რა სუსტებსა და საცოდავებს, სინანული გვევლინება დამცირებისკენ მიმავალი გზის გამკვლევად, რომელსაც საბოლოოდ გადაშენებამდე მივყავართ. რა თქმა უნდა, არავინ ამბობს, რომ ეს გზა “გადაშენებისკენ” მიდის - ამბობენ, რომ სინანული მიგვიყვანს “ღმერთთან”, “სამოთხეში”, “ხსნასთან” და ა.შ.. ეს თითქოსდა ჭეშმარიტება, რომელიც სინამდვილეში რელიგიური ნაგავია, მაშინ აშკარავდება, როდესაც ადამიანი თვალს გაადევნებს იმ გზას, რომლისკენაც სინანული მიგვიძღვის. შოპენჰაუერი სიცოცხლის მტერი იყო - ამიტომაც მიიჩნევდა სინანულს ღირსებად. არისტოტელე, როგორც ვიცით, სინანულს მიიჩნევდა გონების ავადმყოფურ, საშიშ მდგომარეობას, რომლის განკურნების საშუალებადაც საფაღარათო წამალს მიიჩნევდა. საციცოცხლო ინსტინქტმა უნდა გვიბიძგოს, გავანადგუროთ ყოველი ისეთი სინანულის გამოვლინება, როგორიც, მაგალითად, გვქონდა შოპენჰაუერის შემთხვევაში (და არამარტო შოპენჰაუერის - ასეთი გვხვდებოდა პეტერბურგიდან პარიზამდე, ტოლსტოიდან ვაგნერამდე). ჩვენს ავადმყოფურ დღევანდელობაში არაფერია იმაზე ავადმყოფური, ვიდრე ქრისტიანული სინანული. დღეს გამოსავლის ძებნა, დაუნდობლობა დეგრადირებულობისადმი, ჩვენი, ჰიპერბორეელების საქმეა! 
       აუცილებელია აღვნიშნოთ, ვის მივიჩნევთ ჩვენს მოწინააღმდეგეებად - ღვთისმეტყველებს და ყველას, ვისაც მათი იდეებით აქვს გაჯერებული სისხლი. ეს საწამლავი იმაზე ძლიერია, ვიდრე ბევრს წარმოუდგენია: მე ყოველი იდეალისტში ვხედავ ღვთისმეტყველის ქედმაღლურ თვისებებს - მათ აქვთ პრეტენზია, ამაღლდნენ რეალობაზე და ზემოდან გადმოგვხედონ ეჭვის თვალით. იდეალისტები, როგორც ყოველი ღვთისმსახური, თან ატარებენ ყოველ თავიანთ „დიად“ იდეებს, და ზიზღით უპირისპირებენ ისეთ ცნებებს, როგორებიცაა „გრძნობები“, „მეცნიერება“, „კეთილდღეობა“.. ისინი ამ ცნებებს მიიჩნევენ „სულისთვის“ მავნედ, მაცდურად, და თვლიან, რომ სული მათზე ამაღლებული უნდა იყოს. სამაგიეროდ, აიდეალებენ უმანკოებას, სიღატაკეს, თავმდაბლობას, ერთი სიტყვით „სიწმინდეს“, რომელმაც, სხვათა შორის, უფრო დიდი ზიანი მოუტანა კაცობრიობას, ვიდრე ყველა უბედურებამ ერთად. სანამ თავის დათრგუნვაში დახელოვნებულ მღვდლებს, აღიქვამენ როგორც განსაკუთრებულ, ამაღლებულ ადამიანად, შეუძლებელი იქნება პასუხი გაეცეს შეკითხვას - „რა არის სიმართლე?“ დღესდღეობით სიმართლე თავდაყირა დგას, რადგან მის მცველებად სწორედ ეს არარაობები მიაჩნიათ.